TARTÜF’TEN NURULLAH’A…

 “Mürai” diye çevrildi dilimize ilkin… İkiyüzlü, demek. “Riyanın Encamı”, 1881’de yapılan bir başka çevirisi… “Sahte Sofu” adıyla 1975 yılında İstanbul Şehir Tiyatroları’nda oynanır. Özgün adıyla çevirisi, başka başka adlarla uyarlaması ve sahnelenmesi ise sayısız defa neredeyse: “Tartüf” (Tartuffe)…

***

MOLİERE, “Tartüf” oyununda, konuk olduğu evde akıl ve sağduyu ölçülerini hiçe sayan, aile dengesini bozan, kendine duyulan güveni başta cinsel yönelimleriyle istismar eden, dindar görünümlü bir şarlatanı anlatır. Tartüf adındaki dinbaza taparcasına teslim olmuş bir babanın, ailesinin yaşadığı tacizlere tepkisiz kalması, tüm mal varlığını “aziz” mertebesinde gördüğü ve budalaca bağlandığı bu adama vermesi, gülünesi olmaktan çok acınası bir aptallığı sergiler. İkiyüzlü din adamlarının ve toplumun aldatılmaya yatkın sofu kesiminin yerildiği oyun, ahlak yoksunu din tacirinin maskesinin düştüğü, umut aşılayan bir finalle son bulur.

***

Çivisi çıkmış bir inanç ortamının, toplumsal yaşamı nasıl çarpık bir hale getirdiğinin, değer yitimine uğrattığının dramıdır aslında bu “komedi” oyunu.

Uşşaki Tarikatı Şeyhi Fatih Nurullah’ın 12 yaşındaki Y.A.’ya yönelik bitmek bilmez cinsel istismarı ortalığa saçılınca; MOLİERE’nin 17. Yüzyıl Fransa’sına rahmet okutacak denli bir bataklığa saplandığımızı bir kez daha deneyimledik. Kan donduran ifadeler, çileden çıkaran suskunluklar, akla uydurulmuş zaaflar ve daha ne çok acınası haller… Vah ki vah, çocuklarını koruyamayan bir toplum, 17. Yüzyıl gerçekliğinin eskimediği bir ülke… 

***

Anlaşılması ve açıklaması zor gerçeklerle burun burunayız. Bilimsel genellemeler, yalın formüller yaşanan gerçeği bir ölçüde görünür kılıyor. Son derece karmaşık ve ara ara hatları belirsizleşen gerçeğin ifadesine sanatla ulaşıyor insan. Yaşamın sarsıcı içeriğinin taşıyıcısı olmuş, yitirilen yadırgama gücünü anımsatan metinlerle buluşmaya, bugün daha yakıcı derecede ihtiyaç olduğunu düşünüyorum. İkiyüzlülüğümüzle de yüzleşmiş oluruz aynı zamanda…

***

MOLİERE hayranı BULGAKOV “En büyük ahlaki çöküntü korkaklıktır.” diyor “Usta ile Margarita” romanında. Eylediğinizin değerinden emin olursanız, sorun yok. Kolay gele…